Dunning-Kruger Sendromu
New York Üniversitesinde görevli psikologlar Justin Kruger ve David Dunning’in tarihe geçmelerine vesile olan bulguları, yani Dunning-Kruger Etkisi adıyla literatüre geçecek olan teorileri de, Türk sağduyusunun yüzyıllardır “cahil cesareti” dediği şeydir aslında.
Journal of Personality and Social Psychology’nin Aralık 1999 tarihli sayısında yayımlanan teorileri Charles Darwin’e ait şu sözle özetlenebilir; “Cehalet, gerçek bilginin aksine, bireyin kendine olan güvenini artırır.”
Metin çözme, araç kullanma, tenis oynama gibi çeşitli alanlarda yapılan araştırmaların sonucunda şu bulgulara ulaşılmıştır:
– Niteliksiz insanlar, ne ölçüde niteliksiz olduklarını fark edemezler.
– Niteliksiz insanlar, niteliklerini abartma eğilimindedir.
– Niteliksiz insanlar, gerçekten nitelikli insanların niteliklerini görüp anlamaktan da acizdirler.
– Eğer nitelikleri, belli bir eğitimle, antrenmanla artırılırsa, aynı niteliksiz insanlar, niteliksizliklerinin farkına varmaya başlarlar.
İki uzman daha sonra, bu teorilerini test etme fırsatı da buldular. Cornell Üniversitesinden 45 öğrenciye bir test yaparak, çeşitli sorular sordular. Ardından öğrencilerden, testin sonucunda ne kadar başarılı olacaklarını tahmin etmelerini istediler. En başarısızların (sadece %10 ve daha az doğru cevap verenlerin) testin %60’ına doğru cevap verdiklerine, ayrıca iyi günlerinde olsalar %70’e ulaşabileceklerine inandıkları ortaya çıktı. En iyilerin (en az %90 ve üzeri doğru cevap verenlerin) en alçakgönüllü denekler olduğu, soruların %70’ine doğru cevap verdiklerini düşündükleri görüldü.
İki uzman psikolog bu bilinçsizliği, “kronik kendi kendini değerlendirme (auto-evaluation) yeteneksizliğine” bağlıyorlar. Çalışan, kendi kapasitesini değerlendirmekten ve eksikliğini teşhis etmekten acizdir. Ama asıl vahim olan, bu “yetersizlik + haddini bilmeme” kokteylinin mesleki açıdan karşı koyulmaz bir itici güç oluşturması. Kariyer açısından bir eksi olmalıyken, artıya dönüşmesi.
İşinde çok iyi olduğuna yürekten inanan “yetersiz”, kendini ve yaptıklarını övmekten, her işte öne çıkmaktan ve haddi olmayan görevlere talip olmaktan en küçük bir rahatsızlık duymayacaktır. Aksine bunu bir “hak” olarak görecek, “uyanıklık” bilecektir.
Bu arada, gerçekten bilgili ve yetenekli insanlar ise çalışma hayatında “fazla alçakgönüllü” davranarak kendilerine haksızlık edecekler, öne çıkmayacaklar, yüksek görevlere kendiliklerinden talip olmayacaklar, kıymetlerinin bilinmesini bekleyecekler (ki bilinmeyince için için kırılacaklar ve kendilerini daha da geriye çekecekler) ve muhtemelen üstleri tarafından “ihtiras eksikliği” ile suçlanacaklardır. Üstleri de zaten genelde “aynı yoldan geçmiş” insanlardır.
Cehalet erdem midir bilmem lakin biraz cahil cesareti şart.
“Dünyanın sorunu, akıllılar hep kuşku içindeyken aptalların küstahça kendilerinden emin olmalarıdır.” Bertrand Russell